Reconstructie Koningsplein 10

Snoepje en sieraad voor de stad

Op het Koningsplein herrees onlangs een geveltje uit 1901, dat al tientallen jaren was verdwenen. De rijk versierde houten gevel in Art Nouveau-stijl brandde af in 1936. Daarvoor in de plaats kwam een platte, tamelijk gesloten gevel, die een dissonant in de gevelwand vormde. Met de reconstructie van de historische gevel is het stadsgezicht er enorm op vooruitgegaan.

Koningsplein 10 na reconstructie (foto: Roos Aldershoff)

Koningsplein 10, de voormalige gevel (foto: Walther Schoonenberg)

De reconstructie van Koningsplein 10 is een onderdeel van de grote opknapbeurt van de gehele gevelwand van het Koningsplein tussen Singel en Herengracht door architect Kees Doornenbal van architectenbureau Rappange en Partners. Ook de hoekpanden aan het Singel, het winkelpand Nieuw Engeland (tegenwoordig Albert Heijn) en op de Herengracht winkelhuis Broekmans (beter bekend als Scheltema) hebben veel originele elementen teruggekregen. (1) Daarnaast is het kleurgebruik aanzienlijk verbeterd.

Het kleine winkelpandje op nummer 10 is één van de weinige panden op het Koningsplein die nog herinneren aan de oorspronkelijke verkaveling die door de schaalvergroting van de cityvorming verloren is gegaan. In plaats daarvan kwamen grote winkels, vooral - maar niet alleen - op de hoeken. Het nog geen drie meter brede pand, naar ontwerp van architect P. van der Vliet, viel op door de erker en een balkonnetje met veel decoratief houtsnijwerk.

Brand

In opdracht van J. Bruin opende in 1901 in het kleine winkeltje een chocolaterie. Daarboven kwam Bruins eigen woning. In de jaren dertig was in het pand een juwelier gevestigd. Uit een krantenbericht van 1936 blijkt dat niet lang voordat een brand de winkel in de as legde, het inbraakalarm was afgegaan. Terwijl in de vroege ochtend de hele buurt gewekt werd door een zoemgeluid, hadden twee politieagenten elk op een hoek postgevat om de eventuele inbreker in te sluiten. Maar het bleek vals alarm. Heeft dezelfde installatie enige maanden later voor kortsluiting gezorgd? Een krantenbericht noemt als oorzaak echter een gaskachel. De kostbare sieraden - die in de etalages lagen - konden nog net op tijd worden gered. (2) Voor de bijzondere gevel was de brand echter verwoestend.

Het pand werd niet herbouwd. In 1937 verrees een door architect Sal van Praag ontworpen moderne gevel met een ijzeren erker en veel glasoppervlak in de vormentaal van het inmiddels populair geworden Nieuwe Bouwen. Deze gevel was op zichzelf ook interessant, maar in de loop van de jaren steeds verder verarmd totdat er uiteindelijk slechts een sterk gesloten witte gevel was overgebleven met een betaalautomaat in de onderpui.

Reconstructie

Om de rijk geornamenteerde gevel te kunnen reconstrueren, maakte Doornenbal gebruik van de tekeningen en foto's die een goed beeld van het oorspronkelijke pand gaven. Dat moest zo nauwkeurig mogelijk gebeuren en dat is in onze tijd waarin alles zo onderhoudsarm mogelijk moet zijn niet eenvoudig. Doornenbal vond een producent die de ornamenten, de kozijnen en ramen zoveel mogelijk uit één houten plaat kon frezen, zodat ingewikkelde houtverbindingen achterwege bleven.

Omdat het naar achteren breder wordt, is het pand iets groter dan de 3 m brede gevel doet vermoeden. Toch zal er geen winkel meer in komen; het dient nu slechts als ingang en trappenhuis voor de 22 woningen die in de naastgelegen winkelpanden op de bovenverdiepingen zijn gevestigd. De Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit was positief: 'Het bestaande orde 3-pand heeft weinig kwaliteit. Het terugbrengen van de voormalige Jugendstil-gevel vormt een verrijking van het straatbeeld’. (3) Reconstructie is dus niet langer verboden, noch in theorie noch in de praktijk, zolang althans een 'historisch overtuigend aanzicht' wordt verkregen. (4)

Zoals bij veel goede restauraties geldt ook hier: je moet weten dat er recent iets is gebeurd, want dat is er niet aan af te zien. Maar dit geveltje dateert niet uit 1901, maar uit 2022. De voormalige chocolaterie, later juwelier, is nu zowel een snoepje als een sieraad voor de stad.

Juliet Oldenburger

Noten

1. David Mulder, 'Voormalig Scheltemapand Koningsplein gerestaureerd' in: Binnenstad 286

2. 'Loos alarm', De standaard, 13 juli 1936. Geraadpleegd op Delpher op 26 juli 2022: https://resolver.kb.nl/resolve? urn=mmkb23:001881011:mpeg 21:p00007
en 'Felle brand in de hoofdstad' in: Het Volk, 30 december 1936. Geraadpleegd op Delpher op 26 juli 2022: https://resolver.kb.nl/resolve? urn=mmkb15:000912074: mpeg21:p00005

3. Advies d.d. 7 november 2018
4. Advies d.d. 30 april 2019

(Uit: Binnenstad 308, mei-aug. 2022)