![]() |
In 1761 kocht ene Pieter van Hoek, van beroep slepersbaas, het
huis en erf in de Wijdesteeg, het tweede huis
ten oosten van de Nieuwezijds Achterburgwal
(na de demping in 1867 Spuistraat genoemd)
waar 'de Cleijne Steur' in de gevel staat.
We kunnen ervan uitgaan dat hij kort na de
aankoop het pand heeft laten verbouwen en
de gevelsteen 'de Cleijne Steur' liet vervangen
door de gevelsteen met de toeslede die we nu
nog in de Wijdesteeg kunnen bewonderen.
Een toeslede – duidelijk een verwijzing naar
het beroep van de eigenaar – was een door
een paard voortbewogen voertuig, niet op vier
wielen maar op twee langwerpige 'sleden'.
Om de toeslede soepel en met weinig lawaai
over de met keien bestrate straten, grachten
en stegen te laten glijden, wierp de sleper van
tijd tot tijd een met vette vloeistof doordrenkte
lap voor de sleden, een zogenaamde smeerlap.
Op een tiental prenten in de Atlas van
Fouquet (uit de tweede helft van de achttiende
eeuw) zijn naast vrachtsleden ook toesleden te
onderscheiden (zie afb.). De slepers waren
verenigd in het Sleepersgilde waarvan, naast
degenen die personen sleepten, ook zij die
goederen vervoerden lid moesten zijn. De slepers
dienden zich aan strenge regels te houden,
zo mochten ze o.a. niet onder de 21 jaar
zijn, niet op de slede staan of zitten, en ook
niet roken.
Het pand dat slepersbaas Pieter van Hoek
had laten bouwen was voorzien van een eenvoudige,
met gebeeldhouwde voluten versierde
klokgevel. Op de begane grond bevond
zich een brede staldeur waardoor zijn toeslede
naar binnen kon, en links daarvan een deur
die toegang gaf tot de bovengelegen etages.
Foto's op de Beeldbank van het Stadsarchief
geven deze situatie weer.
![]() |
![]() |
In het jaarverslag van het Koninklijk Oudheidkundig
Genootschap van 1932 vermeldt de
Commissie Gevelstenen de afbraak van de
panden nr. 15 en nr. 17 in de Wijdesteeg, ten
behoeve van een groot nieuwbouwblok op de
hoek van de Spuistraat. Na overleg met de architect
kreeg de commissie de toezegging dat
de daar aanwezige gevelsteen in de nieuwbouw
herplaatst zou worden, hetgeen dus
is geschied. Ook het kleine tekststeentje
'S.PITER' uit de gevel van nr. 15 heeft een –
mijns inziens beetje te hoge – plaats in de gevel
van de nieuwbouw op nr. 7 gekregen. De ornamenten
van de topgevel van Wijdesteeg 17 zijn
hergebruikt bij de bouw van het Van Houtenpand
1ste Laurierdwarsstraat 50.
In april 2017 kon, na overleg tussen de VVAG
en aannemersbedrijf de Nijs en Zonen, Wil
Abels deze steen opknappen en in kleur zetten.
Het resultaat ziet er prachtig uit; de
kleinste details van de toeslede, zoals de pro-
ellijst om het raampje waarachter een passagier
te zien is, komen nu weer tot hun recht.
Naar de preciese betekenis van het, in forse
kapitalen gehakte onderschrift, geankeerd
door de vijfpuntige sterren, moeten we vooralsnog
blijven gissen, ook omdat in latere
koop/verkoopaktes 'de Sleeperssleede' als
huisnaam wordt vermeld. Suggesties zijn welkom.
Onno Boers,
met dank aan Hans Brandenburg voor
het huisonderzoek
Foto's: Frank Lucas
[Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen]
(Uit: Binnenstad 281, mei/juni 2017)
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.