![]() |
De eerste vermelding van deze huisnaam komt voor in een schuldbekentenis uit 1632, van een geldverstrekker i.v.m. de koop van een huis. In deze Schepenkennis van 13 september 1632 wordt een pand omschreven als: 'huis en erf in de Oude Hoogstraat, waar de Drie Oostindisch vaerders uithangen'. Het betreft echter niet het pand in de Bethaniëndwarsstraat - het huidige nr. 20 - maar, gezien de omschrijving het hoekhuis, Oude Hoogstraat 19. Als de eigenaar van het hoekhuis, Willem Pietersz Hasselaar, van beroep kleermaker, in 1655 zijn pand verkoopt, ligt dat volgens de omschrijving in de koop/verkoopakte echter in de Bethaniëndwarsstraat. Kennelijk heeft hij de oude bebouwing laten vervangen door nieuwbouw, want in 1653 ging de verponding, een door de overheid bepaald bedrag dat gerelateerd was aan de huurwaarde, flink omhoog. Heeft hij toen ook het uithangbord 'De Drie Oostindischvaerders' van het hoekhuis laten vervangen door de gevelsteen met de drie matrozen in zijn nieuwe pand, omdat hij gespecialiseerd was in het maken van matrozenkleding? Zijn huis stond tenslotte vlak bij het Oost-Indisch Huis in de Oude Hoogstraat waar jonge mannen zich konden aanmelden voor de vaart naar de Oost.
![]() |
![]() |
De gevelsteen op de foto van Breitner in de Bethaniënstraat (tweede huis links). | De gevelsteen in de zijgevel van Oudezijds Voorburgwal 14. |
Voor het bedrag van 3002 guldens wordt
Coert Dircksz, van beroep kommenijhouder
(kruidenier), de nieuwe eigenaar. Na zijn
dood verkoopt zijn weduwe, Barbara Thijsen,
het pand voor slechts 1000 guldens - kennelijk
zijn het slechte tijden - aan kammenmaker
Isaac van Ronsen. In de daarop volgende jaren
vinden er een aatal uiterst ingewikkelde transacties
plaats: in augustus 1709 wordt 7/32ste
part in het pand verkocht en in november van
hetzelfde jaar gaat 9/32ste part in andere
handen over. Deze parten worden gekocht
door de balansmaker Adriaen Jansz van Ceulen.
Op 6 april 1719 koopt Jan Breman vervolgens
een 1⁄2 part van het 'huis en erf gelegen
op de hoek van de Bethaniendwarsstraat waar
de Drie Oostindies vaarders in de gevel staan'.
Dit is overigens de eerste en enige keer dat
deze huisnaam genoemd wordt.
De enige zekerheid waaruit blijkt dat de gevelsteen
met de drie matrozen in de Bethaniendwarsstraat
was ingemetseld, is de vermelding
daarvan in De Uithangteekens van Van
Lennep en ter Gouw (1868, deel 2, p. 150). Zij
schrijven: "Toen 't voormalig Oostindisch-huis
in de Hoogstraat te Amsterdam nog in eur
was, wemelde 't in de Bethanienstraat en
-dwarsstraat van de zeemanskroegen. Van ene
daarvan is in de laatstgenoemde straat nog de
gevelsteen afkomstig met D'3 OOSTINDISVAERIS,
waarop we drie mannetjes zien, die
schijnen afscheid te nemen met de oude Amsterdamse
groet 'Vaarwel, aan de Kaap zien we
mekaer weer'." Een foto van G.H. Breitner
(stadsarchief Amsterdam) uit circa 1906 laat
de steen in sito zien. Bethaniendwarsstraat 20
was een simpele, onversierde klokgevel van
drie vensters breed boven een hoge houten
onderpui. Aan de linkerkant bevond zich een
houten buitentrap naar de bovenverdiepingen.
Toen Breitner de foto nam, was in het
pand een aardappelhandel gevestigd. Op
deze foto zijn ook de twee, kennelijk bij een
achttiende-eeuwse verbouwing toegevoegde
zijstukken te zien, die ook op de door H.M.J.
Misset gemaakte tekening uit circa 1910 zijn
weergegeven. In 1925 is dit huis afgebrand en
in het Jaarverslag 1938 van het Koninklijk
Oudheidkundig Genootschap (KOG) wordt
vermeld dat het genootschap de steen heeft
aangekocht. Bij het schoonmaken van de
steen kwamen oude kleurresten tevoorschijn.
In 1943 heeft het KOG de steen in bruikleen
gegeven aan de Vereniging Hendrick de
Keyser ter inmetseling in de zijgevel van het
toen juist gerestaureerde pand Oudezijds
Voorburgwal 14. In de zomer van 2014 kon
Wil Abels het charmante steentje schoonmaken
en polychromeren.
Onno Boers, met dank aan Hans Brandenburg voor het huisonderzoek
Foto's: Frank Lucas
[Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen]
(Uit: Binnenstad 275, maart/april 2016)
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.