Amsterdamse gevelstenen

Haarlemmerdijk 79-81

In Langen Dyck (79) en In Lanacdick (81)

In 1602 wordt ene Jan Pietersz, schuitenvoerder uit Langedijk, poorter van Amsterdam. In 1631 koopt hij, inmiddels vlotschuitvoerder, een erf aan de Haarlemmerdijk bij de Oranjestraat. We mogen veronderstellen dat hij hier twee panden, de latere nummers 79 en 81, heeft laten bouwen. Zekerheid hierover is er echter niet, maar de diverse losse gegevens die Hans Brandenburg heeft aangetroffen, wijzen in deze richting.

Jan Pietersz Langedijck is getrouwd met Dieuwertje Cornelis en zij hebben twee dochters, Trijntje en Maritje. Dochter Maritje trouwt in 1642 met de boorhoutmaker Cornelis Jacobsz Boor – boorhout is het houten gedeelte van een booromslag – en dochter Trijntje trouwt in 1646 met scheepstimmerman Joost Joosten Vlaminck. Hij overlijdt in 1660 maar de weduwe mag in de gehele boedel blijven.
Door de huwelijken van de beide zusjes Langedijck verdwijnt deze naam in de erfopvolgingen. De huisnaam Langendijck, mogelijk eerst op een uithangbord en later, in de achttiende eeuw, op een gevelsteen, blijft echter wel aan beide panden verbonden. Dit blijkt o.a. uit een koop-/verkoopakte van 1769, waar in de omschrijving van het pand staat: ‘een huis en erf, “Langendijck” in de gevel, op de Haarlemmerdijk, benoorden de Oranjestraat’. De prijs is niet gering: fl. 12850,– contant. Deze akte betreft het pand met het huidige nummer 79. Uit een andere notariële akte (1763) blijkt dat de eigenaar van nummer 79, Jan van Thiel, ook eigenaar is van het buurpand nr. 81, waar ook ‘Langendijck’ in de gevel staat. In 1806 verkopen de erven van Jan van Thiel dit pand, de opbrengst is dan fl. 3925,–. In het Register van de Personele Quotisatie van 1742 wordt ene Cath. Van Dordt als bewoner van nummer 79 genoemd. Zij is rentenier, betaalt fl. 70,– aan huur en heeft een inkomen van fl. 600,–. Het buurhuis, nummer 81, wordt bewoond door de horlogemaker B. Delcampo. Hij betaalt fl. 190,– aan huur en heeft ook een inkomen van fl. 600,–.

Haarlemmerdijk 79, vóór restauratie	Haarlemmerdijk 79, na restauratie
Haarlemmerdijk 81, vóór restauratie	Haarlemmerdijk 79, na restauratie

Gevelstenen

De gevelstenen van beide panden geven een gezicht op een, langs een vaart gelegen, dichtbebouwd dorp met vier kerken en drie molens op de voorgrond. De steen van nummer 81 is meer gedetailleerd en heeft in de bovenhoeken wapenschildjes, links het Amsterdamse wapen met de drie St.-Andrieskruisen, rechts het wapen van Holland met de klimmende leeuw. Het onderschrift hier is ‘IN LANA CDICK’ – kennelijk een vergissing van de steenhouwer. De steen van nummer 79 geeft een gezicht op hetzelfde dorp, alleen luidt hier het onderschrift ‘IN.LANGEN.DYCK’.
Het is zeer waarschijnlijk dat de beeldhouwer van de twee gevelstenen zijn fantasie de vrije loop heeft gelaten. Een gezicht op het Noord- Hollandse Broek op Langedijk is het zeker niet. Dit werd ook bevestigd door Dick Zuiderbaan, secretaris van de stichting Langedijker verleden. Welk Hollands dorp heeft trouwens vier kerken? In het najaar van 2014, toen beide panden aan de Haarlemmerdijk in de steigers stonden, kon Wil Abels de gevelstenen van hun dikke verflaag ontdoen en de dorpsgezichten aan de hand van aangetroffen kleursporen polychromeren.

Onno Boers

Met dank aan Hans Brandenburg voor het huisonderzoek.

Foto’s: Frank Lucas

(Uit: Binnenstad 268, januari/februari 2015)