Stadsdeel Centrum maakt begin met bescherming historische interieurs

Eind februari van dit jaar dienden de fracties van Groenlinks, PvdA, D66 en VVD bij de deelraad de nota ‘Een betere bescherming voor historische interieurs’ in. Aanleiding voor deze nota vormde het feit dat tot dan toe vrijwel elke adequate bescherming van historische interieurs ontbrak. Uit het recente verleden zijn diverse schrijnende voorbeelden te noemen van historische interieurs, die onrechtmatig uit panden zijn gesloopt. In Binnenstad is daar herhaaldelijk over geschreven.

Historisch interieur verdwijnt in de container.

Bijvoorbeeld over het unieke interieur van de voormalige drogisterij Cleban op de Heiligeweg 42, dat op 13 augustus 2008 illegaal uit de winkel werd gesloopt. Enkele dagen later werden delen van dit interieur te koop aangeboden bij een handelaar.
Ook het feit dat tot dan toe nauwelijks enige kennis beschikbaar was over welke panden nog over een historisch interieur beschikken en in welke staat die verkeren, vormde aanleiding voor de raadsnota. Van de 8863 monumentale objecten in de binnenstad zijn slechts circa 500 interieurs beschreven. In de nota doen de indieners diverse aanbevelingen om tot beleid op dit thema te komen. De belangrijkste zijn: een betere handhaving waarbij vooral snel wordt opgetreden en zo nodig beslag wordt gelegd op het gesloopte interieur, speciale aandacht voor historische winkelpuien, het opzetten van een systeem van ‘monitoring’ van de interieurs en een voorlichtingscampagne naar het publiek. Met het Bureau Monumentenzorg en Archeologie (BMA) wordt bovendien overlegd over het compleet maken van de beschrijving van historische interieurs, bijvoorbeeld met behulp van studenten kunstgeschiedenis.

Het dagelijks bestuur van het stadsdeel Centrum heeft nu een preadvies op de nota uitgebracht waarin het voorstelt een begin te maken met een beleid voor bescherming van historische interieurs. Het komt daarbij met een aantal, deels interessante, voorstellen. Zo komt er vanaf 2012 weekendtoezicht voor de handhaving. Dat is belangrijk, omdat veel illegale sloop juist in het weekend plaatsvindt om de handhavers voor te zijn. Andere voorstellen zijn: in overleg met BMA wordt een projectvoorstel uitgewerkt tot het compleet maken van de beschrijvingen van historische interieurs. Voor de ‘monitoring’ van interieurs wordt gedacht aan het uitbreiden van de huidige Monumentenwacht met een Interieurwacht. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bereid op dit moment een ‘pilot’ met een Interieurwacht voor. Verder wordt er met BMA een programma opgezet om het belang van interieurs meer onder aandacht te brengen bij de burgers. Daarbij denkt men onder andere aan het meeliften met de activiteiten in het kader van de Grachtengordel Werelderfgoed, aandacht bij de toerismebureaus voor de interieurs van de musea aan de grachten, uitbreiding van het bestaande basisschoolprogramma en een wandel- of fietsroute langs historische winkelpuien.

Voor dit alles wil het stadsdeel € 75.000 uittrekken.

Depot-interieurs

Een interessant onderdeel is de kwestie wat te doen met de elf historische interieurs, die op dit moment opgeslagen liggen in de depots van het Amsterdams Historisch Museum (AHM). De indieners van de raadsnota stelden voor deze te herplaatsen in panden, die daarvoor geschikt zijn. Uit het preadvies van het dagelijks bestuur blijkt dat zowel BMA als het AHM positief staan tegenover het weer een bestemming geven van deze interieurs. Uitgangspunt daarbij is dat de interieurs op de oorspronkelijke locatie terugkomen. Eén depotinterieur is overigens afkomstig uit Herengracht 132, het pand dat op Nieuwjaarsnacht 2008 is afgebrand. Herplaatsing van het oorspronkelijke interieur bij de restauratie zou dus op weinig bezwaren moeten stuiten.

Reactie VVAB en Heemschut op het preadvies

In een gezamenlijke reactie hebben de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad en Heemschut hun commentaar gegeven op het preadvies van het dagelijks bestuur van het stadsdeel. De VVAB en Heemschut zijn blij met deze eerste aanzet voor het behoud van historische interieurs. Maar in hun reactie richten zij zich wel op een aantal zwakke punten van dat advies. Zo zijn ze het eens met het dagelijks bestuur dat het handhaven van aantastingen van interieurs vooral moet bestaan uit inzet op herstel van de aangebrachte schade. Maar het dagelijks bestuur heeft ook te kennen gegeven de daarvoor noodzakelijke beslaglegging op illegaal gesloopte materialen niet te kunnen uitvoeren. De inspecteurs van Bouwtoezicht zouden daartoe niet bevoegd zijn. Op die manier komt van een echte handhaving niets terecht. De VVAB en Heemschut hebben daarom de wetgeving onderzocht en wat blijkt? Zowel de Monumentenwet als de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), die op 1 oktober a.s. in werking treedt, stelt dat ook de politie kan/moet handhaven ingeval van illegale sloop van monumenten. De Monumentenwet noemt dat zelfs een misdrijf. Dat betekent niet alleen dat burgers in dergelijke gevallen altijd een beroep op de politie moeten kunnen doen, maar ook dat de politie beslag moet kunnen leggen op de materialen. De VVAB en Heemschut stellen daarom voor de handhaving van Bouwtoezicht en de politie te bespreken met Justitie en op elkaar af te stemmen.
Een ander punt waarop de reactie ingaat is het beschermen van winkelpuien. Het preadvies van het dagelijks bestuur zegt daar in feite niets nieuws over. De VVAB en Heemschut wijzen op de huidige praktijk waarbij nog steeds historische winkelpuien verdwijnen. Een recent voorbeeld is de historische pui van Bonebakker op het Rokin, die de afgelopen zomer, kort na het verzenden van een monumentenaanvraag door Heemschut, is gesloopt. De beide monumentenverenigingen hebben daarom aangedrongen op inventarisatie van de nog aanwezige historische winkelpuien en op herstel van verminkte puien.
Tenslotte zijn de verenigingen verheugd over het voornemen van het stadsdeelbestuur de burger meer over het belang van historische interieurs voor te lichten, maar zij verzoeken het bestuur de burger ook uitdrukkelijk te vragen alert te reageren wanneer er illegale sloop van interieurs plaatsvindt. De burgers zijn immers ‘de ogen en de oren van de stad’!
Nog in september zal de deelraad Centrum het preadvies van het dagelijks bestuur bespreken.

Dingeman Coumou

(Uit: Binnenstad 242, oktober 2010)

Meer lezen:
[Raadsadres van VVAB en Heemschut]