Visuele integriteit van Amsterdam

Van Nederlanders die steden als Lissabon, Hamburg, Berlijn, Avignon, Rome, Brussel of Parijs bezoeken hoor je vaak de verzuchting: het is daar geordend, schoon, beschaafd. Waarom mist Amsterdam het cachet dat tal van wereldsteden wel bezitten? Toch maakt de stad aanspraak op de status van Unesco Werelderfgoed.

Grootste videoscherm van Europa op het Rembrandtplein

In het Jaarverslag uit 2007 van de Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling staat een citaat, opgetekend uit de mond van Els Iping (PvdA), wethouder en voorzitter van de stadsdeelraad Centrum: „We wonen en werken in een prachtige stad, die best wat meer allure mag uitstralen. Ons belangrijkste kapitaal wordt gevormd door de historische gebouwen. Minder reclame op de gevels is meer reclame voor de stad.” Wat een mooie uitspraak die de zeventiende-eeuwse historie van de stad beschermt.
Maar de woorden komen uit de mond van dezelfde vrouw die drie jaar eerder een megareclamecampagne in de hoofdstad introduceerde. Op steigers aan befaamde zichtlocaties als Rokin, Dam, Munt, Rembrandt-, Konings- en Leidseplein verschenen agressieve reclames van zo’n zestien bij twintig meter. Het Rembrandtplein is nu in het trotse bezit van het grootste videoscherm van Europa dat bij donker het hele plein met flakkerende lichtreclame overstelpt. Op dit plein prijkte tijdenlang een commerciële uiting die elke goede smaak tart: de reclame voor Killzone 2, met als leuze ‘Their Home, Our Hell’. De politie maakte bezwaar tegen deze uiting: hoe kan men optreden tijdens eventuele ordeverstoring met deze aanprijzing als decor?

Reclame voor computergame Kill Zone 2 op het Rembrandtplein

In een schrijven aan de werkgroep Buitenreclame van het wijkcentrum d’Oude Stadt gaf het stadsdeel uitleg, gesteld in een superambtelijke taal en mede ondertekend door voorzitter Els Iping: „Met de reclame wordt aandacht gevraagd voor een nieuw computerspel van de Amsterdamse producent Guerilla Games [...] Het computerspel heet Kill Zone en het is niet anders dan de intentie van de reclameaanbieder geweest om het spel onder de aandacht te brengen.” Kennelijk is het Amsterdamse stadsdeel ongevoelig voor de inhoud. Volgens de bepalingen van de Unesco behoort het Rembrandtplein tot de ‘kernzone’ van Amsterdam Werelderfgoed.
De Unesco hanteert een richtlijn die visual integrity heet, visuele integriteit. De hoofdstraten in Parijs en Lissabon bezitten deze kwaliteit: ze zijn sober, smaakvol en lijden niet aan schreeuwende campagnes. Aan de Grote Markt in Brussel sieren fotografische afbeeldingen van de historische panden de steigerdoeken. Waarom kan dat niet in Amsterdam? Ooit was het de belofte van stadsdeel Centrum dat met de 1,5 miljoen euro die de reclamedoeken opbrengen oude panden worden gerenoveerd. Voorzitter Iping heeft bevestigd dat dit bedrag bij lange na niet is gehaald. Twee ton is al te hoog ingeschat. De baten vloeien naar de reclamefirma’s, die de doeken plaatsen, en naar de vastgoedbezitters. Als Unesco besluit de grachtengordel van Amsterdam niet op de lijst van Werelderfgoed te plaatsen, dan rest slechts één conclusie: dat heeft stadsdeel Centrum aan zichzelf te wijten.

Kester Freriks

Eerder verschenen in het Cultureel Supplement van NRC Handelsblad d.d. 14 augustus 2009.

Meer lezen:
[Steigerdoekreclame in strijd met Werelderfgoed Unesco] (Walther Schoonenberg)

(Uit: Binnenstad 236, oktober 2009)