De Monnik

In oktober 2007 werd voor de eerste keer de Amsterdamse Nieuwbouwprijs uitgereikt. De competitie was georganiseerd door de Amsterdamse Federatie van Woningbouwcorporaties, het Ontwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam, Het Parool en AT5. Het is voor Binnenstad niet gebruikelijk om aandacht te besteden aan dergelijke narigheid. Nieuwbouw verrijst immers doorgaans op IJburg, of het betreft nieuwbouw in de binnenstad waartegen onze vereniging bezwaar heeft aangetekend. Maar nu moet er toch een uitzondering worden gemaakt, want het winnende woningbouwproject, De Monnik genaamd, staat wel degelijk in de binnenstad, en er is inderdaad alle aanleiding om de architect en de opdrachtgever van harte te feliciteren met hun prijs.

Bekroond nieuwbouwproject in de Monnikenstraat.

In Binnenstad 223 is ook al een artikel verschenen over een nieuwbouwproject, gerealiseerd door de NV Stadsgoed aan de Vijzelstraat. (Zie: Cum laude.) Dat werd te laat opgeleverd om mee te dingen voor de Nieuwbouwprijs 2007, maar volgend jaar maakt het vast een goede kans om te winnen. Het lijkt alsof er sprake is van een verheugende trend in de woningbouw, en vooral ook in de smaak van woningzoekenden. De tijd van de gemeentelijke distributiewoning is voorbij: het woningaanbod moet voldoen aan de harde tucht van de markt. En dan blijkt dat historiserende architectuur in de Amsterdamse binnenstad met stip het meest aantrekkelijk wordt gevonden. Het is te hopen dat alle bewoners van deze woningen ook snel lid worden van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad. Een vergelijking tussen De Monnik en het project van de NV Stadsgoed leert dat er verschillende architectonische mogelijkheden bestaan om het historische straatbeeld te reconstrueren. In de Vijzelstraat hebben Rappange & Partners en hun opdrachtgever de NV Stadsgoed gekozen voor een tamelijk nauwkeurige en historisch verantwoorde herbouw van de gesloopte gevels, waarbij onderdelen van de historische bebouwing zijn hergebruikt. De Monnik daarentegen is een geheel eigentijdse interpretatie van het traditionele Amsterdamse woonhuis. Het moderne karakter van deze architectuur is met name in de detaillering onmiskenbaar, maar tegelijkertijd is het architectenbureau Geusebroek Stefanova erin geslaagd om compositorisch een bevredigend beeld tot stand te brengen. De parcellering van de straatwand, met voordeuren op de begane grond, en de geleding van de gevels maken een vertrouwde indruk. Alleen de hoek Gordijnensteeg – Monnikenstraat is minder geslaagd. De Monnik is genoemd naar de Monnikenstraat, het complex nieuwbouwwoningen beslaat een groot deel van het middeleeuwse bouwblok dat wordt omsloten door de Bloedstraat, de Gordijnensteeg, de Monnikenstraat en de Monnikendwarsstraat. Juist deze locatie, in de hoerenbuurt, geeft aan dat de Amsterdamse binnenstad nog steeds in ontwikkeling is. Niet op de wijze die de stedenbouwers in de jaren zestig voor ogen stond, als zakenwijk, maar als hoog gewaardeerde woonomgeving. Het uitgeleefde kavalje, met zijn krotten, zijn befaamde red lights district, en zijn naar jenever en shag stinkende cafés, ooit door Gerard Reve aangeduid als een ‘lugubere feesttent’, begint zo langzamerhand weer een normale stad te worden.
Natuurlijk waren er altijd al kunstenaars en intellectuelen die het wel grappig vonden om in een gribus te wonen, maar nu leert De Monnik dat ook mensen met een normale betrekking bereid zijn om zich in de Bloedstraat te vestigen. Misschien is er zelfs wel sprake van een keerpunt. Het lijkt alsof het gemeentebestuur nu werkelijk ernst maakt met het verjagen van de penoze uit de binnenstad, met alle criminaliteit in de wereld van het onroerend goed die daarmee gepaard ging. En het werd hoog tijd, want het is vreemd dat een flink deel van een beschaafde Europese stad de facto bestuurd wordt door schimmige figuren die de buurt laten ‘bewaken’ door een eigen ‘ordedienst’, bestaande uit lieden die lak hebben aan de Nederlandse rechtsstaat. Ook het stadsdeel Centrum draagt actief bij aan de normalisering van het oude Amsterdam. Tegenstanders spreken over de ‘vertrutting’ van het nationale uitgaanscentrum, maar bewoners denken daar anders over. Het was destijds een zegen toen de kermis op de Palmgracht ter ziele ging. Eindelijk rust. Inmiddels wonen er weer 80.000 mensen in de binnenstad, er wonen zelfs weer kleine kinderen, en daarom wordt het echt noodzakelijk om het feestgedruis wat te dimmen.
De Monnik en de nieuwe woningen aan de Vijzelstraat zijn tot stand gekomen in zeer goede samenwerking tussen het openbaar bestuur en marktpartijen. Dit lijkt anno 2007 misschien heel normaal, maar het betekent wel dat een einde is gekomen aan de langdurige loopgravenoorlog tussen boze burgers enerzijds en het zakenleven gesteund door Burgemeester en Wethouders anderzijds. Misschien staat het zelfs wel in een of andere beleidsnota: dat de functie wonen van essentieel belang is voor de toekomst van het historische Amsterdam. Dat zou mooi zijn. Zo is de actie ‘Ban de Bank’ na bijna een halve eeuw strijd geëindigd met een eclatante overwinning voor degenen die tegen cityvorming ageerden, en vóór wonen. Dat waren overigens niet alleen krakers, maar ook keurige burgers. Toch moet er tenslotte ook nog een kritische opmerking gemaakt worden. Aan de Vijzelstraat en aan de Bloedstraat is passende bebouwing verrezen. Klaarblijkelijk begrepen alle partijen wat het woord ‘passend’ betekent. Maar langs het IJ, nota bene het oude havenfront van de stad, is men het spoor geheel bijster geraakt. In dit verband is het leerzaam om de historische bebouwing van de Zandhoek, of het Koloniaal Instituut, te vergelijken met de nieuwbouw op het Westerdokseiland. Laten we dan maar hopen dat op de Zuidelijke IJ-oever een tijdperk ten einde loopt. Het tijdperk van bestuurlijke arrogantie en stedenbouwkundige dwaasheden. Gelukkig heeft de Amsterdamse Nieuwbouwprijs voor De Monnik nu bewezen dat Amsterdammers veel liever een normaal Amsterdams huis zien.

Vincent van Rossem

(Uit: Binnenstad 225, december 2007)