Verplaatsing van molen De Otter naar Uitgeest, allerlaatste redmiddel

De Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad hebben gepleit voor verplaatsing van De Otter, de laatste houtzaagmolen in Amsterdam, naar een locatie buiten de stad. Hoe valt dat te rijmen met het doel van de vereniging?

Houtzaagmolen De Otter

De historische betekenis van de plaats van De Otter is bekend en daarover is geen discussie mogelijk. Desondanks heeft onze vereniging gepleit voor verplaatsing. Hoe kan dat? Er is rond de molen veel gebouwd en er komt nog veel meer bij. Het stadsdeel zegt dat het iedere keer de belangen van de molen tegen andere belangen heeft afgewogen. Dat moge waar zijn, maar de afweging viel steeds in het nadeel van de molen uit. De situatie was al slecht, werd door plannen die kort geleden gereed zijn gekomen nog veel slechter en zal na uitvoering van de op stapel staande plannen volstrekt onhoudbaar worden. Waarom wil het stadsdeel desondanks de molen handhaven? Laten we eens naar de argumenten kijken.

Uit onderzoek zou blijken dat er genoeg wind overblijft om de molen te kunnen laten draaien. De gemaakte berekeningen van het door het stadsdeel ingeschakelde adviesbureau worden echter door de molenorganisaties aangevochten, en dat gebeurt al jaren overal in den lande. Zij zijn niet toegesneden op historische windmolens, die, anders dan moderne windturbines, een permanente aanwezigheid van molenaars vereisen. Wat in zo’n situatie relevant is, is het aantal bruikbare draaiuren, d.w.z. bij daglicht en op momenten dat molenaars beschikbaar zijn. De oplossing van het stadsdeel: dan zoeken we toch extra molenaars, is een slag in de lucht. Om met een molen te mogen draaien is een opleiding van twee jaar en een daarbij behorend diploma vereist. Het gaat om vrijwillige molenaars die veelal gewoon een baan hebben en dus niet op afroep beschikbaar zijn. Het maken van een draairooster is doodgewoon onmogelijk. Wie wil er bovendien molenaar zijn op een molen die slechts zeer onregelmatig en onvoorspelbaar in staat is te draaien en nog minder om te werken. Die oplossing bestaat met andere woorden helemaal niet.
Door de bebouwing en de (blijvende!) beplanting wordt bovendien de turbulentie rond de molen een groot probleem. Het risico van gevaarlijke situaties door windomkering is zeer reëel. Met ervaren molenaars is dat al niet aanvaardbaar, laat staan met onervaren vrijwilligers.
Om te zorgen voor goed onderhoud moeten molens draaien. Dat 100 draaiuren daarvoor voldoende zouden zijn is een norm die in molenaarskringen onzinnig wordt genoemd. Het is voor iedere ingewijde dan ook duidelijk dat de molen niet meer kan functioneren. Dat de vereniging De Hollandsche Molen en de Rijksdienst voor de Monumentenzorg pleiten voor verplaatsing spreekt boekdelen. Verplaatsing van molens is voor deze instanties echt het allerlaatste redmiddel.

Een molen is een monument van bedrijf en techniek en instandhouden van molens in een situatie waarin zij redelijkerwijs niet kunnen functioneren is daarmee volstrekt in tegenspraak. De molen wordt dan een zetstuk. Het gaat bij molens niet alleen om het object zelf, maar ook om hun omgeving. In dat opzicht zijn het heel bijzondere monumenten. De molen, die vrij hoort te staan, wordt in de toekomst volledig omsloten door bebouwing die boven de molen uitsteekt. Niet alleen ontbreekt hier de wind, ook de ruimtelijke situatie kan alleen maar absurd worden genoemd. Dat de huidige plaats onmiskenbaar historische betekenis heeft weegt daar voor ons niet tegen op.

Als het het stadsdeel ernst was geweest met het belang dat aan de historische situatie en dus het behoud van de molen moet worden toegekend, had het bij de beoordeling van de vele bouwinitiatieven, waarmee de molen in het nauw werd gebracht, dat belang zwaarder moeten laten wegen. Nu het stadsdeel dat op grond van andere belangen niet heeft gedaan, moet het daaruit de consequentie trekken.

Herman Pinkse

(Uit: Binnenstad 213, oktober 2005)

Meer lezen:
[Brief aan stadsdeel, 9/2/2005]
[Onze zienswijze, 21/7/2002]