Boekbespreking

Amsterdam in Vogelvlucht

In mei van dit jaar verscheen het eerste deel van de nieuwe Geschiedenis van Amsterdam, bijna 550 pagina’s dik, met 11 auteurs op de titelpagina. Er moeten nog vier delen volgen van ongeveer eenzelfde omvang. Bijna tegelijk verscheen een boekje van 160 pagina’s van de hand van Richter Roegholt met als titel De geschiedenis van Amsterdam in vogelvlucht (*).

Gezicht in vogelvlucht op Amsterdam van Cornelis Anthonisz. (ca. 1538)

Als je die twee uitgaven samen ziet denk je direct: Roegholt zal nog knap hoog moeten vliegen ook. Die gedachte wordt onmiddellijk bevestigd door de verkleinde weergave van het Gezicht in vogelvlucht op Amsterdam van Cornelis Anthonisz.
Die kaart is een van de vele mooi gereproduceerde illustraties in zijn boek. Niet alleen mooi gereproduceerd, maar ook met zorg gekozen en op veel plaatsen afwijkend van het gebruikelijke stramien. Zij vormen een essentieel onderdeel van het boek en nemen daarin ook veel plaats in. Weinig ruimte dus voor beschouwingen, zeker wanneer je probeert toch zoveel mogelijk onderwerpen aan te stippen. Wie de schrijver kent weet dat hem dat ongetwijfeld veel hartzeer heeft gekost. Waarschijnlijk heeft de uitgever dan ook een manuscript gekregen dat de gestelde limiet ruimschoots overschreed.

Roegholt heeft ervoor gekozen zoveel mogelijk van de geschiedenis van Amsterdam in al zijn aspecten aan bod te laten komen. Als je weet dat de auteur slechts op een klein onderdeel nog nader onderzoek voor dit boek hoefde te doen kom je onder de indruk van zijn brede kennis. Maar onvermijdelijk heeft die keuze tot gevolg dat het beeld caleidoscopisch wordt, kleine gekleurde fragmentjes, snel van plaats wisselend. Geprobeerd is dat nadeel op te vangen door die fragmenten te plaatsen in een breder kader, gevormd door de wisselende staatkundige inbedding van de stad. Grenzen houden altijd iets willekeurigs, dus geen enkele indeling klopt ooit helemaal. Zo ook hier. De VOC is bijvoorbeeld op een wel erg onlogische plaats terechtgekomen. Het zou, zo lijkt het, meer voor de hand hebben gelegen de Alteratie of, nog beter, de Unie van Utrecht als grens te nemen dan het ronde jaar 1600. Maar dat zijn aantekeningen in de marge.
Tenslotte rest de vraag voor wie het boek nu eigenlijk bestemd is. Hoewel ook bijna iedere Amsterdammer wel iets nieuws in het boek zal vinden lijkt het toch vooral bestemd voor buitenpoorters, al blijft het een prachtig kijkboek. Terecht daarom dat er ook een Engelse uitgave is verschenen. Maar daarnaast prikkelt de vogelvlucht op veel punten ook om nog eens verder te kijken, bijv. in de grote nieuwe Geschiedenis van Amsterdam.

Herman Pinkse

(*) Dr. Richter Roegholt, Amsterdam in Vogelvlucht, Amsterdam 2004. 160 pagina’s. Prijs: € 19,90

(Uit: Binnenstad 208, november 2004)