Benjamin Brecknell Turner (1815-1894)

Fotopionier in 19de-eeuws Amsterdam

De acht of tien foto’s die Benjamin Brecknell Turner in 1857 tijdens zijn bezoek aan Amsterdam maakte, zijn waarschijnlijk de oudste van onze stad. De foto’s geven een beeld van deels verdwenen architectuur en van een stadsbeeld uit de periode vóór veel ingrijpende laat-19de-eeuwse moderniseringen.

De Westermarkt met de Westerkerk en de voor de verkeersdoorbraak Raadhuisstraat gesloopte Waag

Zo zijn er beelden van de vermaarde Westerhal bij de Westerkerk en verschillende van de Binnen-Amstel. De Britse kunstenaar Christopher Meigh- Andrews nam een van deze foto’s van de Amstel tot uitgangspunt voor een videomontage, waarin je de 17de-eeuwse bebouwing in de bocht van de Amstel bij de Kloveniersburgwal kunt zien vóór op deze plaats in 1896 het Hotel de l’ Europe verrees, waarin je de 17de-eeuwse 70 m lange houten Halvemaansbrug langzaam ziet overgaan in de in 1862/63 gebouwde dubbele stenen brug en waarin de middeleeuwse vestingtoren ‘Svych Utrecht’ (ondanks protesten van het K.O.G. en de Maatschappij voor bouwkunst) vervangen wordt door de nieuwbouw van het logement van Brack (Bracks Doelenhotel).
Uit de beelden komt tevens de karakteristieke relatie van de stad met het water tot uitdrukking. Door de lange belichtingstijden van soms wel een half uur spiegelen de gebouwen zich in het lege en spiegelgladde water van de grachten.
De meeste foto’s op de tentoonstelling gaan echter over Engeland. Zo zijn er een paar prachtige beelden van de ruines van Whitby en Rievaulx Abbey, waarop de pijlers van de oude kloosterkerken nog oprijzen uit het puin van de ingestorte gewelven. De Engelse countryside komt tot uitdrukking in foto’s van landgoederen en landelijke boerendorpen met kleine kerkjes en kerkhoven.
Hoewel er maar een paar foto’s van Amsterdam zijn, is een bezoek aan de tentoonstelling voor de liefhebber van de historische stad de moeite waard. Wie de foto’s graag wil zien, moet naar het Huis Marseille, want deze zijn niet opgenomen in de Engelse publicatie bij de tentoonstelling.

De tentoonstelling over Turner is samengesteld door het Victoria & Albert Museum, Londen, in samenwerking met The Metropolitan Museum of Art, New York, waar de tentoonstelling eerder te zien was onder de titel Benjamin Brecknell Turner, Rural England through a Victorian Lens. In het huis Marseille is deze tentoonstelling aangevuld met foto’s uit het Gemeentearchief, het Rijksmuseum en het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap, die Turner in 1857 in Amsterdam maakte.

De tentoonstelling is nog tot 23 november te bezichtigen in het Huis Marseille, Keizersgracht 401, 1016 EK Amsterdam. Openingstijden: dinsdag – zondag 11.00 – 17.00 uur.

(Uit: Binnenstad 202, november 2003.)