![]() |
De toren van St. Thomas van Aquino: 'landmark' van Zuid |
Op de hoek van de Lek- en de Rijnstraat staat een
kerk, de Thomas van Aquinokerk, die dateert uit 1925. U begrijpt het al, dat is de
rivierenbuurt, en de architectuur van die buurt is de architectuur van de Amsterdamse
School. Misschien niet zo betoverend mooi als de zeventiende-eeuwse stad, maar toch
een hoogtepunt in de geschiedenis van stedenbouw en architectuur. Het
architectonische beeld van de rivierenbuurt is rustig, vol van harmonie, en waardig.
De Thomas van Aquinokerk is geen meesterwerk, maar het gebouw voegt zich op
beschaafde wijze in zijn omgeving. Het valt niet op, het maakt geen lawaai, het is niet
getatoeƫerd, het heeft geen navel-piercing, en het getuigt evenmin van zinloze
rijkdom.
Zelfs vele geboren en getogen Amsterdammers weten waarschijnlijk niet precies over
welke kerk het gaat, maar toch kent iedereen, ook miljoenen provincialen, de toren
van deze kerk. Wie per auto via de Utrechtsebrug de stad verlaat, of, omgekeerd, de
stad inrijdt, passeert deze toren. De stadspoorten, die ene uitgezonderd, zijn al heel
lang geleden verdwenen, namelijk toen onze overgrootouders jong en dynamisch
waren, de Utrechtsebrug zelf is onzichtbaar voor de automobilist, een mooie brug
overigens, van voorgespannen beton, en het begin van de Rijnstraat is
hartverwarmend, maar niet imposant. Dan komt de toren van de Thomas van
Aquinokerk in beeld. Inderdaad, daar begint de stad. We zijn weer veilig thuis
gekomen, of we gaan de wijde wereld tegemoet. Een mooiere markering van een
straathoek is nauwelijks denkbaar. De toren rijst op uit het bouwblok, als een
gemetselde schildwacht die het Amsterdamse bewaakt.
In het hedendaags jargon van stedenbouwkundigen en architecten heet zoiets een
landmark. Meestal is dat een mooi woord voor een ordinaire hoogbouwflat, een
gebouw dat zijn omgeving terroriseert. Dat geldt dus niet voor de Thomas van
Aquinokerk, want dit gebouw is bij uitstek een landmark in de goede zin van het
woord. Het markeert iets, het maakt van een gewone straathoek een markante
straathoek, het vormt een beeld dat Amsterdammers in hun herinnering hebben
opgeslagen, een dierbaar beeld. Met name de kerktoren is een onmisbaar onderdeel
van Amsterdam Zuid, en door de sloop van dit gebouw zal de Rijnstraat onherstelbaar
verminkt worden.
Inderdaad, sloop. De Thomas van Aquinokerk zal gesloopt worden, om plaats te
maken voor appartementen. De Commissie voor Welstand en Monumenten heeft
inmiddels ernstig bezwaar gemaakt tegen drie verschillende nieuwbouwplannen. Het
wachten is nu op een vierde ontwerp. De architect heeft natuurlijk een onmogelijke
opdracht. Zijn laatste ontwerp was zo'n beetje in de stijl van de Amsterdamse School.
Zo'n beetje, en bij de uitvoering zorgt de aannemer er wel voor dat zo'n beetje
tenslotte helemaal niets is. Dan staat er dus weer een banaal gebouw op een
bijzondere plek.
Het gaat natuurlijk om de gebruikelijke problemen. De kerk wordt niet meer gebruikt
voor de eredienst, en wat dan? De monumentenlijst raakt op den duur natuurlijk wel
erg vol wanneer al die kerken alleen als monument behouden kunnen blijven. Het zou
veel beter zijn om een vorm van ruimtelijk beleid te formuleren dat primair is gericht
op behoud en beheer. Het vigerende beleid, zo lijkt het althans, is juist vooral gericht
op het faciliteren van nieuwbouw. Om een of andere reden geloven bestuurders altijd
maar dat nieuwbouw goed is voor hun stad of deelraad. Het tegendeel is echter waar.
Op den duur levert het behoud van oude wijken en gebouwen veel meer winst op. De
Thomas van Aquinokerk staat op de goede plek, en het gebouw bewijst al driekwart
eeuw dat het voldoet aan redelijke eisen van welstand. Waarom dan een probleem
veroorzaken? Het stadsbeeld verrommelen en een goed gebouw vervangen door een
slecht gebouw? Zelfs dergelijk metselwerk kan een hedendaagse aannemer niet meer
maken. Natuurlijk moet er een nieuwe functie verzonnen worden voor het gebouw,
maar dat kan niet zo moeilijk zijn. Iedereen weet dat onze samenleving in hoog tempo
verloedert, dus een beetje meer maatschappelijk-cultureel werk zou om te beginnen
geen kwaad kunnen. Dure huizen zijn er in Zuid genoeg.
Vincent van Rossem
(Uit: Binnenstad 196, dec. 2002.)
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.