Werelderfgoedlijst Unesco

Er wordt hard gewerkt aan het voorstel om de Amsterdamse binnenstad op te nemen in de UNESCO-lijst van onroerend cultureel en natuurlijk werelderfgoed. Ambtenaren van de Rijksdienst en het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn er mee bezig.

Grensconflicten

UNESCO gebied binnenstad Amsterdam rood: beschermd stadsgezicht en bufferzone, geel: grens kernzone

Het voorstel moet aan uitvoerige voorschriften beantwoorden, en bij een UNESCO-commissie in Parijs worden ingediend door de op dit gebied verantwoordelijke minister of staatssecretaris, in ons geval door de nu demissionaire Rick van der Ploeg. De betekenis van de vermelding ligt op publicitair en toeristisch gebied, er zijn geen wettelijke of financiële consequenties aan verbonden. Toch weegt de kans op publiciteit – positief of negatief – zo zwaar dat regeringen er terdege rekening mee houden. Een schoolvoorbeeld blijft het plan voor een autoweg met parkeerterrein bij de piramiden van Gizeh, dat ijlings werd ingetrokken toen uit Parijs gedreigd werd de piramiden van de erfgoedlijst te schrappen.

Nederland is heel bescheiden begonnen met het voormalige eiland Schokland, de molens van Kinderdijk, de Beemster, de Stelling van Amsterdam, en een gemaal in Friesland. De gedachtedraad die deze uiteenlopende zaken verbindt is voor ons verstaanbaar, het is het verhaal van de strijd met en tegen het water. Belangrijker dan de dozijnen forten van de Stelling van Amsterdam was het vernuftige systeem van dijken en sluizen om de wijde omtrek van de stad onbegaanbaar drassig te houden.
Dat de Werelderfgoedlijst onderwerp is van veel nationalistisch geëlleboog ligt voor de hand, en de UNESCO-commissie moet daarmee rekening houden. Voor onze Europese ogen zijn Italië en Frankrijk onderbedeeld: Italië alleen zou een lijst van de huidige omvang kunnen vullen. Om enige structuur in de beoordeling te krijgen, geldt als voorwaarde dat de voor vermelding in aanmerking komende gebieden of gebouwen al onder een nationale bescherming moeten vallen, wat ook duidelijk de begrenzing aangeeft. Bovendien moeten er 'bufferzones' worden aangewezen, om te voorkomen dat maat en schaal van de erfgoedobjecten visueel verstoord worden door belendende nieuwbouw van geheel andere structuur, en kerngebieden die een bijzonder zeldzaam karakter hebben.

Alleen de grachtengordel is 'kerngebied'

Voor Amsterdam leidt dat onderscheid tot tegenstrijdigheden of grensconflicten. Kerngebied is – als wij goed zijn geïnformeerd – alleen de grachtengordel: die is uniek door zijn omvang, gaafheid en samenhang tussen aanleg en bebouwing. De middeleeuwse stadskern, met name het gebied van de Oudezijds Burgwallen, is wel heel gaaf en architectonisch van belang, maar niet uniek. Er zijn (gelukkig) nog heel wat steden in Europa van vergelijkbare ouderdom en vergelijkbaar karakter. Wanneer de begrenzing van het beschermde stadsgezicht als uitgangspunt wordt genomen dan valt de Weesperstraat daarbinnen. Niet als kerngebied uiteraard, maar als bufferzone? Net als de Dam of het Begijnhof?

Wij zijn benieuwd naar het voorstel dat straks door Van der Ploeg of zijn opvolger in Parijs zal worden gepresenteerd.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 193, mei 2002.)