Amsterdamse gevelstenen

DE KERKKROON, Eerste Rozendwarsstraat 13

Vóór en na restauratie

Het was de geelgieter Jan Engeringh die, zoals blijkt uit het belastingregister van 1742, hier zijn beroep uitoefende. Hij had het huis in 1725 laten bouwen, een jaar dat overeenkomt met de zwierige Lodewijk XIV voluten aan weerszijden van de steen. Een geelgieter was geen koperslager die oude pannen en ketels weer oplapte, maar een specialist in het gieten en verder bewerken van kerkkronen, kandelaars, preekstoellessenaars en andere koperen sier- en gebruiksvoorwerpen.
Bij een vernieuwing van het huis in 1933 werd het natuursteen van de halsgeveltop weer toegepast en kreeg de gevelsteen weer z'n oude plek boven de pui, onder het middenraam van de eerste verdieping. In oktober 2000 heeft Thobias Snoep (Atelier Snoep en Vermeer) de steen hersteld.Van de grof gepuncteerde achtergrond waren delen afgebrokkeld en ook sommige letters van de tekst langs de bovenrand waren aangetast. In overleg met Hans Bouhuijs, de opdrachtgever, is de dubbele kaarsenkroon met bladgoud verguld en de tekst met zwart ingeschilderd. De rest van het relief is, na aanheling met restauratie-mortel, in twee kleuren Bentheim geschilderd. Een televisieploeg heeft opnames gemaakt van de restauratie, speciaal van het vergulden, voor een aflevering van het programma Klokhuis, dat begin volgend jaar uitgezonden zal worden.

BAYA D TODOS OS SANCTOS, Rozenstraat 144

Vóór en na restauratie

Een van de belangrijke wapenfeiten van de West-Indische-Compagnie, opgericht in 1621, was de verovering van de stad San Salvador gelegen aan de Allerheiligenbaai, aan de oostkust van Brazilie. Op 9 mei 1624 viel een vloot, onder bevel van admiraal Jacob Willekes, de baai binnen en, ondanks fel kanonvuur vanaf het fort Tapasiepe, was in korte tijd de stad veroverd. Toen de veroveraars de stad binnenvielen merkten zij dat de bevolking overhaast en in paniek gevlucht was. In sommige huizen stond de tafel nog gedekt. Het bericht over deze geslaagde verovering bereikte al vlug het vaderland want nog in hetzelfde jaar verscheen bij de uitgever Claes Jansz Visscher, wonende in de Kalverstraat in de Visscher, een 'nieuwsbrief' met een uitvoerig verslag van het wapenfeit geillustreerd met een grote, uitvoerige gravure van de Allerheiligenbaai met de binnenvallende vloot, beschoten vanuit het fort Tapasiepe, links op de voorgrond.
Het is deze 'krantenillustratie' die de steenhouwer van de gevelsteen in de Rozenstraat als voorbeeld heeft gebruikt. In de loop der jaren was, waarschijnlijk bij een vergroting van een raam, een strook van plm 15 cm van de bovenkant van het relief weggehakt, wat de duidelijk van de voorstelling niet ten goede kwam. Kennelijk was ook het onderschift onleesbaar geworden, Suasso noemt de steen 'een zeegezicht met kasteel en schepen', Van Arkel en Weissman hebben het over 'Damiate", een naam die door de Monumentenlijst (1928) overgenomen wordt. Toen zat de steen overigens nog in een vroeg 18de eeuwse klokgevel met een houten pui.
In september 2000 kon Thobias Snoep het relief restaureren, een vertikale breuk herstellen, de tekst op verschillende plekken aanhelen en het geheel in een Bentheimkleurige verf zetten. Ook van deze restauratiewerkzaamheden heeft Klokhuis opnamen gemaakt.

Het ANNUNCIATIERELIEF aan de buitenzijde van de Oude Kerk

Vóór en na restauratie

Een hoognodige opknapbeurt heeft het fraaie, uit twee delen bestaande relief, weer in oude glorie hersteld. De, op sommige plekken opgetreden versuikering van het oppervlak is tot staan gebracht en het afgebroken rechter opstaande 'oor' van het jaartalcartouche is met mortel aangeheeld evenals de wat brokkelig geworden bovenrand. Bij het schoonmaken kwamen veel kleursporen tevoorschijn maar het opvallendste was het bladgoud dat aangetroffen werd op het fond, tussen de haren van Maria. Deze vondst was de reden om het gehele fond met bladgoud te bedekken.Tijdens de restauratie, vanaf de steiger, was goed te zien met welk een zorg de beeldhouwer, men zegt dat het Joost Jansz Bilhamer was, de architect van de Oudekerkstoren, zich van zijn taak gekweten heeft. Onopvallend maar fijn gedetailleerd vliegt het duifje, symbool van de H.Geest de bovenrand binnen op weg naar de verbaasd omkijkende Maria. Haar met voluten gedecoreerde knielbank rust op met kleine klauwtjes versierde pootjes. Door een royale bijdrage van Stichting Het R.C.Maagdenhuis kon Jan Hilbers dit prachtige gedetailleerde kunstwerkje zijn oude glans hergeven.

Onno Boers

(Uit: Binnenstad 185, november 2000)