Demping van stadswater blijkt een vergissing

Op dezelfde pagina van NRC-Handelsblad van 5 februari stonden de berichten "Breda haalt water terug naar het centrum" en "Drachten graaft vaart weer uit". In beide gevallen gaat het om dempingen uit de jaren zestig die ondanks heftige tegenstand werden doorgedrukt: waterwegen waren uit de tijd, asfalt en auto's betekenden geldverdienen en toekomst.

Alle gezaghebbende lieden dachten er zo over, behalve een handjevol recalcitrante heemschutters, en die blijken veertig jaar later gelijk te hebben gehad. Het dempen van waterwegen die de historische structuur van een stad of dorp hebben bepaald, is zinloos als 'oplossing' van het verkeers- en parkeerprobleem in het centrum, en het verstoort de schaal en de samenhang van de bebouwing.
In Amsterdam was de dempingsrage in de jaren zestig al voorbij, al wordt er nog steeds aan het wateroppervlak geknaagd door aanplempingsplannen en misplaatste gebouwen, zoals New Metropolis. Demping van een reeks Jordaangrachten op het eind van de vorige eeuw was goedkoper dan sanering van het tot open riolen vervuilde water. Alleen de demping van de Warmoes- en de Rozengracht had een duidelijke verkeersbedoeling. In 1936 deed het Genootschap Amstelodamum een klemmend beroep op de gemeenteraad om het Rokin tussen het Spui en het gebouw Industria niet te dempen. Verwaarlozing van de kademuren en van het water hadden het dempingsplan echter al 'gaargestoofd'. Het resultaat is een verminkt stadsbeeld en een parkeerterrein.

Vijzelgracht vóór de demping

Even zinloos was in 1933 de demping van de Vijzelgracht; massale nieuwe gebouwen aan de westzijde van de Vijzelstraat hadden een verbreding van de rijweg naar de Munt aan die kant al geblokkeerd.
De laatste oprisping van dempingswaan is het voorstel van hoofdcommissaris Kaasjager in 1952 geweest om - met uitzondering van de drie hoofdgrachten - al dat overbodige water te vervangen door parkeerruimte.

Over de parkeergarage Rokin staat in dit nummer 'Binnenstad' een apart bericht. (Zie: Parkeergarage Rokin.) Daarboven zou wellicht het water terugkomen.

Hoe dan ook is het een goed teken dat de dempingen niet meer als noodzakelijke moderniseringen van een verouderde stadsplattegrond worden gepresenteerd, maar als misstappen die kunnen worden hersteld. In het kader van het beschermde stadsgezicht heeft Amsterdam behoefte aan een lange termijnplan om die vergissingen ongedaan te maken. Men zou kunnen beginnen met de Palmgracht en de Lindengracht.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 175, maart 1999)