Oudekerksplein 6 t/m 16

Rond de Oude Kerk

Aan de noordzijde van het Oudekerksplein zijn twee werken in uitvoering. Een van de 18de-eeuwse huisjes die tegen de kerk zijn aangebouwd, was al een tijd geleden gesloopt. Aan de hand van de beschikbare gegevens, onder meer uit funderingsonderzoek, wordt dat pand met alle daartoe nodige vergunningen herbouwd. Zo hoort dat ook; het is niet in de strikte zin van het woord monumentenrestauratie, het is wél herstel van wat de voordracht over het beschermde stadsgezicht noemt: "de gave historisch-ruimtelijke structuur en het waardevolle bebouwingsbeeld". Dat de omlijsting van de Oude Kerk behoort tot de kostbaarste, en de meest kwetsbare stadsgezichten in Amsterdam, kan niemand ontkennen.

Hoe je daar niet mee moet omgaan is te zien aan de westzijde van de Oude Kerk. Daar lag vele jaren een leeggesloopt terrein dat voor parkeren werd gebruikt. Voordat er ten slotte gebouwd werd, vonden opgravingen plaats die belangrijke gegevens over de vroegste bouwgeschiedenis van Amsterdam aan het licht brachten. Het vervolgens ter plaatse opgetrokken woningblok in gele baksteen zou in een willekeurige nieuwbouwwijk niet opvallen, maar tegenover de Oude Kerk is het een vervelende dissonant.

Oudekerksplein 6-8. Het niet gerealiseerde herbouwplan van Stadsherstel.

Aan de noordzijde, waar de tegenoverliggende rooilijn de kerk nauw omsluit, is onlangs ook gegraven, en wel op het omstreden terrein Oudekerksplein 6 t/m 16. Daar stonden enkele beschermde monumenten, die waren opgemeten voor het restauratieplan van de vorige eigenaar. De panden brandden af en werden ijlings grotendeels gesloopt - bouwgrond in de binnenstad is meer waard dan een gehavende opstal. In 1990 diende de gemeentelijke afdeling Jeugdzaken een bouwplan in voor een kinderdagverblijf ter plaatse van de verbrande monumenten en hun belendingen. Dat plan was van zó slechte kwaliteit dat het na kritiek van binnen en van buiten de gemeente werd ingetrokken. Stadsherstel had, op verzoek, een schetsplan laten maken dat paste in het bestemmingsplan, de gevraagde ruimte bood en financieel haalbaar zou zijn. Herbouw van de verbrande monumenten was daarbij het uitgangspunt; de historische structuur en het waardevolle bebouwingsbeeld zouden dan zijn hersteld. In de hoorzitting van de beroepscommissie bouwzaken op 20 maart 1991 verklaarde de vertegenwoordigers van de Welstandscommissie zoiets volstrekt onaanvaardbaar, dat was "historiseren", dat zou "Volendam-achtig" zijn (!), de locatie vroeg "nieuwbouw onder goede architectuur". Dat collega Soeters daarvoor opdracht kreeg van de gemeente kon geen verwondering wekken. Diens opvattingen over wat het historische stadsbeeld nodig heeft zijn elders in Binnenstad 165 te lezen en te zien. Stadsherstel liet het er niet bij zitten en tekende bezwaar aan. De beroepsprocedures tot voor de Raad van State hebben zeven jaar geduurd. Opmerkelijk is de onverschilligheid van de bestuurders en de monumentenzorg-instanties, terwijl toen toch het voorstel beschermd stadsgezicht al in behandeling was. In strijd met de praktijkregel dat voor de reconstructie van door brand teloor gegane monumentensteun van monumentenzorg een vanzelfsprekende zaak is, was minister d'Ancona direct bereid, de panden, waarvan nog stukken muur overeind stonden, van de monumentenlijst te schrappen.
Voor de rechtbank en voor de Raad van State verklaarden de ambtelijke monumentenzorgers dat aan die restanten geen enkele cultuurhistorische waarde kon worden toegekend.
Van de bouwvakvakantie maakte de archeologische dienst gebruikt voor een opgraving van het terrein. En zie daar: het archeologische bodemarchief bleek wederom verrassende vondsten te bevatten: muren, funderingen en plavuizenvloeren van vroegere bebouwing. Prompt daarna is de put dichtgestort, zand erover, het gaat om bouwterrein en niets anders. Beschermd stadsgezicht naast de Oude Kerk? Daar zijn bouwmeesters van de kwaliteit van Sjoerd Soeters toch vér boven verheven...?

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 165, sept. 1997.)

[Meer lezen]