Martelaarsgracht 8-10

Een vergeten monument

Het Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg heeft jaren geleden een lijst opgesteld van ±250 bedreigde woonhuismonumenten. Deze panden, die vaak met stutten overeind worden gehouden, moeten dringend worden hersteld. Eind vorig jaar heeft het Bureau een briefkaartenactie georganiseerd om bij het rijk de benodigde gelden los te peuteren.

Gevelwand westzijde Martelaarsgracht

Uit onderzoek is gebleken dat het wegwerken van de restauratieachterstand de overheid uiteindelijk niets kost en de economie zelfs geld oplevert. Staatssecretaris Nuis heeft ±8000 kaarten in zijn brievenbus gekregen. De actie resulteerde in het beschikbaar stellen van een extra bedrag van 275 miljoen gulden, maar het is nog niet bekend hoeveel Amsterdam hiervan krijgt (en wanneer).
Eén van de voorbeelden op deze briefkaart was de klokgeveltweeling Martelaarsgracht 8-10, al beschreven in de Voorlopige Monumentenlijst van 1928. Dit fraaie vroeg-18de eeuwse paar in Lodewijk XIV-stijl staat op een markant punt in de stad, tegenover de tramhalte op de Martelaarsgracht. De onderpui is dichtgetimmerd, terwijl de rest van de gevel gestempeld is. Door het zolderraampje is de hemel te zien. Kennelijk ontbreken er diverse dakpannen. De duiven vinden het prachtig en dat zijn dan ook de enige gebruikers van deze panden. Er is niet veel bouwkundig inzicht nodig om te begrijpen dat als dit maar lang genoeg voortduurt, weinig van deze panden over zal zijn: het hemelwater zal alle houtconstructies doen wegrotten, totdat de huisjes vanzelf instorten. Het gaat hier echter om Rijksmonumenten, dus hoeven we niet bang te zijn dat dit werkelijk zal gebeuren. Of toch wel? In een raam staat een bordje met de tekst:

R. BOS
SLOOPWERKEN
AMSTERDAM
020-320710

Het negencijferige telefoonnummer dat in Amsterdam tot 1991 heeft bestaan, bewijst overtuigend dat deze Rijksmonumenten zich al vele jaren in deze treurige staat bevinden. Is de eigenaar door Monumentenzorg of Bouw- en Woningtoezicht aangeschreven? Onderneemt de gemeente pogingen deze krotten aan te kopen om ze voor ondergang te behoeden?
Dit is maar één van de 250 voorbeelden die Monumentenzorg heeft geïnventariseerd. Kortom, in Amsterdam zijn ongeveer evenveel monumenten gestempeld en dichtgetimmerd dan er in beschermde stadsgezichten als Elburg en Vlissingen staan. Martelaarsgracht 8-10 is één van de vele treurige gevallen in Amsterdam en toont aan dat naast geld vooral ook inventieve en snelle acties nodig zijn. Nog even en het hoeft niet meer.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 158, juni 1996)