![]() |
De wonderlijke sfeer van de Oude Kerk onder de houten gewelven, gedragen en bijeengehouden door ijle kolommen, trekbalken en door grote ramen doorbroken muren. |
Vooral tegen dat laatste onderdeel van het plan richtten zich de bezwaren. De Oude Kerk is een van de weinige gotische kerken in ons land die niet alleen nog haar complete middeleeuwse kapconstructie met houten gewelven heeft, maar ook haar oude vloer van los in zand gelegen hardstenen zerken, waaronder eeuwenlang werd begraven. Bij kerkrestauraties is het gebruikelijk geworden om moderne voorzieningen aan te brengen die als het buiten koud is, een gebruik, of medegebruik, voor concerten, tentoonstellingen en niet-kerkelijke bijeenkomsten mogelijk maken. Hoe dat kan functioneren toont de Nieuw Kerk, daar is ononderbroken zomer en winter een programma gaande van de meest uiteenlopende evenementen. De exploitatie van de Nieuwe Kerk is zonder meer een succes, maar dat komt niet vanzelf. Hoewel het gebouw bijzonder gunstig is gelegen, en de aanloop gestimuleerd wordt door een café met terras en vergaderzaal, moet de directeur de halve wereld afreizen om belangrijke tentoonstellingen, zoals de kerkschatten van de San Marco of de Indonesische beeldhouwkunst, naar Amsterdam te halen. Een uitzonderingspositie heeft de Nieuwe Kerk verder door een vast jaarlijks onderhoudssubsidie van f 200.000, en zo'n bedrag is wel nodig om het enorme gebouw in goede staat te houden.
Al die voordelen ontbreken in de Oude Kerk. Die is gelegen in de hoerenbuurt, waar het publiek van de
Walletjes andere interessen heeft dan tentoonstellingen. Voor de omringende cafés geldt hetzelfde. De
Oude Kerk is niet verwarmd, heeft geen eigen vergaderzaal, en ligt niet in de loop. Bovenal: de Oude
Kerk krijgt geen jaarlijks onderhoudssubsidie, hoewel het gebouw zowat even groot is en een veel ingewikkelder
dakenpatroon heeft. De Oude Kerk heeft echter kwaliteiten die De Nieuwe Kerk nooit zó heeft gehad, en in elk geval niet meer heeft als
multifunctioneel gebouw voor culturele evenementen. Die kwaliteiten van de Oude Kerk zijn niet precies
te omschrijven. Ze hangen samen met de wonderlijke sfeer van de ruimte waar de bezoeker de geschiedenis
van de stad bijna tastbaar orn zich heen voelt: de middeleeuwse gilden-devoties, de Habsburger
landsheren Maximiliaan en Philips de Schone, de kerkelijke armenzorg, de "grote schoonmaak"
van de Alteratie verwoord in het bekende opschrift op het koorhek, daarna de strenge predikanten en
hun bezwaren tegen het gebruik van een orgel bij de kerkdiensten, de orgelconcerten door Sweelinck, de
gedenktekens voor gesneuvelde vlootvoogden, de zerken van grote regentenfamilies; het verhaal dat
de kerk vertelt kan uren duren, en telkens ontdekt men nieuwe, boeiende details.
![]() |
De oude vloer van los in het zand liggende grafterken is een van de kostbaarheden van de Oude Kerk. |
Onwillekeurig gaan dan de gedachten weer naar de situatie van de Nieuwe Kerk, waar een actief bureau
erin slaagt, geholpen door de gunstige ligging en de moderne accommodatie, een sluitende exploitatie te
bereiken - zonder de onderhoudskosten, want die worden apart gesubsidieerd, omdat het gebouw een
nationale functie heeft. Zou het dan, in de zoveel gunstiger situatie van de Oude Kerk, lukken om
daar, behalve de kosten van het bureau dat voor een intensiever gebruik onmisbaar is, óók nog een paar
ton te verdienen voor het onderhoud? En als dat niet lukt? Dan zijn er allerlei ingrepen verricht die, met
hoeveel voorzichtigheid en vakmanschap ook uitgevoerd, volgens de bezwaarmakers onomkeerbaar
tijn, ten behoeve van een professionele exploitatie, waarvan het een open vraag is, in hoeverre deze in
harmonie is met de sfeer van de kerk.
Na de restauratie die tientallen jaren heeft geduurd verkeert de Oude Kerk bouwkundig in redelijk goede
staat. Er worden nog kerkdiensten gehouden, al is de gemeente niet groot meer. Concerten op het beroemde
kerkorgel horen er thuis, kenners prijzen de akoestiek. Maar verder?
Een der deelnemers aan de discussie op 3 juni haalde het voorbeeld aan van een kasteel in Zweden met
een kostbare inrichting en een oude bibliotheek. Dat gebouw wordt niet verwarmd, het is vier maanden
per jaar open voor het publiek, en de inventaris verkeert in perfecte conditie, dankzij het ontbreken van
verwarming. Ook iets om over na te denken.
De Oude Kerk is, laten wij dat niet vergeten, van oorsprong een stedelijk gebouw, bekostigd door het
stadsbestuur, en door de gilden. In de Franse tijd werd de eigendom van de kerkgebouwen overgedragen
aan de kerkgenootschappen, behalve de torens die ten behoeve van de brandwacht stadseigendom
bleven. De gemeente zorgt goed voor haar - en onze! - torens, en daarbij wordt de eis dat die gebouwen
geld moeten opbrengen, niet gesteld. Terecht, want dat is een eis die niet thuishoort bij het beheer
van waardevol cultuurbezit Het is een misplaatste manier van denken, die tot rampen leidt - zie de
Waag. Wat dan wel? Stel dat er op het reis- en aankoopbudget van het Stedelijk Museum twee ton
wordt gekort om het onderhoud van de Oude Kerk te betalen - óók een museumstuk nietwaar? - en van
groter waarde dan het voor acht ton door een Amerikaanse "restaurateur" overgeverfde doek van
Newman. Dan blijft het Stedelijk niet meer "bij" in de modernste internationale stromingen!
Je hoort het gejammer al opstijgen uit de Paulus Potterstraat. Nou, is dàt zo erg? Die modernste stromingen kan
men overal vinden, er is echter maar één Oude Kerk van Amsterdam ....
Geurt Brinkgreve
(Uit: Binnenstad 135, aug. 1992)
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.